Özel eğitime ihtiyacı olan birey: Çeşitli nedenlerle bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından yaşıtlarından beklenen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey.
Yetersizlik: Zedelenme ya da bazı sapmalar sonucu, bir insan için normal bir etkinliğin ya da yapının önlenmesi, sınırlandırılması hali.
Engel: Bireyin yetersizliği nedeni ile, toplumsal yaşamın gereklerini yerine getirmede karşılaştığı sınırlılıklardır.
Özel eğitim; ortalama öğrenci özelliklerinden önemli ölçüde farklılaşan öğrencilere
sağlanan, bireysel olarak planlanmış ve bireyin bağımsız yaşama olasılığını en üst
düzeye çıkarmayı hedefleyen eğitim hizmetlerinin bütünüdür.
Her çocuk, bir diğerinden farklıdır. Bu farklılıklar çok genel olarak bedensel, bilişsel ve duyuşsal olarak gruplanabilir
Her çocuk kendine özgü bedensel yapıya ve işlevlere, çeşitli alanlarda öğrenme özelliklerine ve hızına, duygusal özelliklere sahiptir. Bu farklılıklar belli sınırlar içinde olduğunda, öğrenciler genel eğitim hizmetlerinden yararlanabilmektedirler.
Ancak, farklılıkların daha büyük boyutlu olduğu çocuklarda, genel eğitim hizmetleri yetersiz kalmakta ve özel eğitim hizmetleri gerekli olmaktadır.
BİREYSEL EĞİTİM
Bireysel özel eğitim,çoğunluktan farklı olan ve özel gereksinimli bireye sunulan,yetersizliği engele dönüştürmeyi önleyen,engelli bireyi kendine yeterli hale getirerek topluma kaynaşmasını ve bağımsız bireyler olmasını destekleyecek becerilerle donatan eğitimdir.
Bireysel eğitim programlarının uygulama, izleme ve değerlendirme aşamaları, sürecin en önemli bölümleri olarak düşünülebilir. İyi düzenlenmiş ve iyi uygulanan bir değerlendirme ve izleme süreci olmazsa çok iyi hazırlanmış bir BEP dahi başarısız olur. Öğrencinin bireysel eğitim programını uygulamaktan sorumlu kişiler, eğitim ortamında uygulama ve programın işlevselliğini ve çocuğun başarısını da değerlendirirler. Bireysel eğitim programları, çalışılacak hedefler ve kullanılacak yöntemlerin yanı sıra uygulama ve değerlendirme süreçlerini de içine alır. Uygulama aşamasında oluşan her türlü yenilik ve farklılık , çocuğun duygu durumu BEP sürecine yeni veriler olarak kaydedilir.
GRUP EĞİTİMİ
Grup eğitimi 4 ile 10 çocuğun katılımı ile yapılan eğitimdir. Özel Eğitim Rehabilitasyon uygulamaları Program Koordinatörlüğü tarafından onaylanmış olan grup eğitim programı, uzman meslek elemanı tarafından uygulanır.
Grup programları ve programlara öğrenci dağılımı, çocukların gelişim ihtiyaçları, eğitimsel performans ve düzeyleri ile her bir öğrencinin grup dinamiğinden yararlanabilmesi dikkate alınarak hazırlanır.
Grup eğitiminde grubun adı ve amaçlarına yönelik uygulamalar asıl olup, gruptaki her bir öğrencinin gruptan ne kazanacağı ve gruba ne kazandıracağı öngörülerek program oluşturulur. Grup eğitiminin programında gruba yönelik hedefler ve bireye yönelik hedefler ayrı ayrı belirlenir.
Grup eğitiminin hedef davranışları, her bir çocuk için tek tek değerlendirilir.
Bazı öğrenciler kendi grubunun dışında belirlenmiş bir amaç için veya bir problemin çözümü için düzeyinin altında ve üstünde grup eğitim programlarına geçici olarak alınabilirler. Yine bazı çocuklar için ilişki, paylaşma, kendini kontrol etme, uyum ve davranış problemlerini kontrol etme amaçlı grup eğitimi, drama veya terapi tekniklerinin kullanıldığı programlar oluşturulur.
EĞİTSEL DEĞERLENDİRME
Tanımı: Bireylerin güçlü ve zayıf yönleri ile bireysel özelliklerini ilgilerini belirlemek amacıyla tüm gelişim alanlarında yapılan ( dil – bilişsel – motor – sosyal – duygusal- özbakım ) değerlendirme sürecidir.
Önemi:
Adımları:
1) Tarama – Belirleme
2) Değerlendirme
3) Ekip Çalışması
4) Aile Görüşmesi
5) Eğitsel Program Planlaması
Kullanılan Değerlendirme Araçları:
EKİP ÇALIŞMASININ ÖNEMİ:
Özürlü bireyin eğitimini sadece “bedensel” veya “zihinsel” diye ayıramayız. Bu bireylere tüm ihtiyaçları kendisine göre belirlenmiş bir eğitim ve rehabilitasyon programının uygulanması gerekir. Özel Eğitim Kurumlarının kadrosunda zihin engelliler öğretmeni, okul öncesi öğretmeni/çocuk gelişimi ve eğitimi öğretmeni, fizyoterapist, psikolog/psikolojik danışman yer almaktadır. Bu meslek elemanlarının hepsi kendi alanlarına yönelik olarak farklı disiplinlerde, fakat sonuç olarak birey için aynı amaca hizmet etmektedirler; bağımsız yaşam… Kuşkusuz bireyin kendi kendine yetebilmesi hem ailesinin hem de alanın profesyonellerinin ortak hedefi olmalıdır.
Bu anlamda ekibin ayrılmaz bir parçası olan fizyoterapistler bireyin “bedensel özgürlüğü” açısından en büyük destekleyicisidirler. Bedensel engelli bir birey motorik alanda geliştikçe zihinsel, sosyal ve psikolojik olarak daha kolay gelişebilir. Ya da zihinsel, sosyal ve psikolojik olarak geliştikçe motorik olarak daha kolay gelişebilir. Örneğin fizyoterapist bağımsız oturamayan özürlü bireye oturmayı öğretebilirse bu birey zihinsel eğitimi alırken artık oturabildiği için daha fazla uyaran alma şansı olur. Ya da tam tersi zihinsel eğitimde sınıf içi kontrolü, sıra almayı ve komutları öğrenen bir birey fizyoterapistin çalışmalarına daha kolay uyum sağlar. Tüm bu gelişim alanlarının beraber ve aynı ortamda desteklenmesi en ideal yaklaşımdır. Alan profesyonellerinin sık sık bir araya gelmesi, vaka değerlendirmelerinin yapılması, hatta birbirlerinin seanslarına gözlemci olarak katılması ve en önemlisi aile eğitimlerinin yapılması birlikte çalışmanın esasları olmalıdır.
BİZ NELER YAPIYORUZ:
• İLK MÜRACAAT – RANDEVU: Aile telefonla ya da bizzat başvurduğunda sekreter tarafından çocuğun yaşı, problemi ve ailenin iletişim bilgileri alınarak eğitimsel-gelişimsel değerlendirme birimine yönlendirme yapılır.Yetkili tarafından aile ile kısa bir görüşme yapılarak randevu planlanır.
• ÖN GÖRÜŞME: Çocuğuyla birlikte kurumumuza gelen aile ile bir ön görüşme yapılarak, çocuğa ait tıbbi ve eğitsel belge ve bilgiler, sorunlar, özellikler, aile talep, şikayet ve beklentileri alınarak değerlendirilir.
• GÖZLEM İNCELEME DEĞERLENDİRME: Bireyin ortamdaki davranışları, ilişki ve iletişim stilleri, akranlarıyla benzeşen ve ayrılan noktaları, normal gelişim sürecinde hangi noktada olduğu, güçlü ve zayıf yönleri, öğrenme stratejilerine yönelik ip uçları çeşitli yöntem ve araçlar kullanılarak değerlendirilir. Hangi yöntem ve araçların kullanılacağı çocuğun yaşı, ihtiyaçları ve problemine göre çeşitlilik göstermektedir.
** Kullanılan Yöntem, Test araç ve gereçleri
• EKİP ÇALIŞMASI: Aile ile yapılan ön görüşme ve bireye yapılan değerlendirmelerden sonra ekip üyeleri çocuğun durumu, ihtiyaçları, güçlü ve zayıf yönleri, olası risk durumları ve yapılabilecekler konusunda ortak bir karar verir.
• AİLE GÖRÜŞMESİ: Bireyin eğitimsel ve gelişimsel performansı, bireysel gereksinimleri, özel eğitim ihtiyacının olup olmadığı hakkında aileye bilgilendirmede bulunulur.
EĞİTİMDE KULLANILAN TEKNİKLER:
1-) Yardım: Çocuğun istenilen tepkiyi vermesini sağlamak için kullanılan bir uyarıcıdır. 3 şekilde kullanılmaktadır.
2-) Ödül: Eğitimin başında öncelikle yeni beceriler geliştirilmeye çalışılırken,ödüllerin etkinliğini sağlamak önemlidir. Bunu yapmak için çocuğun mümkün olduğunca bu ödülleri istediği zaman elde etmesi kısıtlanmalıdır. Çocuğa olumlu davranışının hemen arkasından verilen ödülleri 3 grupta toplamak mümkündür:
3-) Ayırıcı uyaran: Normal konuşma ifadelerinden farklı ses tonu ve vurgulamayla çocuğa verilen sözel uyarıdır. Bu uyarıların sürekli tekrar sonucunda çocuğun davranışı istenilen yönde şekillenecek ve bu sözel uyarı çocuğa davranışı sonucunda bir ödül alacağını haber verecektir. Böylece ayırt edici öğrenme ortaya çıkacaktır.