DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) aşırı hareketlilik , dikkat sorunları ve istekleri erteleyememe belirtileriyle ortaya çıkan psikiyatrik bir bozukluktur. Bir çocukta , gençte veya erişkinde DEHB var denebilmesi için bu belirtilerin yedi yaşından önce bulunması , normal bir kişide olandan çok daha şiddetli düzeyde görülmesi gereklidir. Yani aşırı hareketlilik , dikkat dağınıklığı ve isteklerini erteleyememe belirtileri kişinin günlük yaşamını etkileyecek boyutta olmalıdır.

Dikkat eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuklar 3 ayrı grupta yer almaktadır:

1-) Hem dikkat hem aşırı hareketlilik-dürtüsellik sorunları olanlar;

2-) Sadece dikkat sorunları olanlar

3-) Sadece aşırı hareketlilik-dürtüsellik sorunları olanlar.

Burada öncelikle bu ana belirti gruplarının anlamı kısaca belirtilecektir. Tablo 1 de ise bu ana belirti grupları içerisinde yer alan özellikler sıralanacaktır:

AŞIRI HAREKETLİLİK:

Çocuklar erişkinlere göre daha canlı ve hareketlidir. Ancak bu hareketlilik çocuğun kendi yaşıtlarıyla karşılaştırıldığında belirgin düzeyde daha fazla olduğunda aşırı hareketlilikten söz edilir. Ayrıca bu hareketlilik,oyun,anaokulu ve okul gibi günlük işlevlerde çocuk, aile veya öğretmenler için sorun oluşturduğunda aşırı hareketlilik diye nitelendirilir.

DİKKAT SORUNLARI:

Dikkatin bir noktaya toplanabilmesinde güçlük,dış uyaranlarla dikkatin çok kolay dağılabilmesi,unutkanlık,eşyalarını veya oyuncaklarını sık sık kaybetme ve düzensizlik gibi belirtiler dikkat sorunları bulunduğunu gösterir.
 

DÜRTÜSELLİK:

Acelecilik,istekleri erteleyememe , sorulan sorulara çok çabuk yanıt verme, başkalarının sözlerini kesme ve sırasını beklemekte güçlük çekme gibi özellikler dürtüsellik sorunları bulunduğunu düşündürür.
 

Tablo 1:

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun belirtileri:

Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtileri:

Aşırı hareketlilik:

1-) Çoğu zaman elleri,ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur.

2-) Çoğu zaman sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar.

3-) Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır. (ergenlerde ya da erişkinlerde öznel huzursuzluk duyguları ile sınırlı olabilir)

4-) Çoğu zaman,sakin bir biçimde,boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır.

5-) Çoğu zaman hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır.

6-) Çoğu zaman çok konuşur.

Dürtüsellik:

1-) Çoğu zaman sorulan soruların soru tamamlanmadan önce cevabını verir.

2-) Çoğu zaman sırasını bekleme güçlüğü vardır.

3-) Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer (örneğin,başkalarının konuşmalarına ya da oyunlarına burnunu sokar.)

Dikkat Eksikliği Belirtileri:

1-) Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez,okul ödevlerinde,işlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar.

2-) Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır.

3-) Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür.

4-) Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevleri,ufak tefek işleri ya da işyerindeki görevleri tamamlayamaz

5-) Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.

6-) Çoğu zaman sürekli mental çabayı gerektiren görevlerden kaçınır,bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya isteksizdir.

7-) Çoğu zaman üzerine aldığı ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (örneğin oyuncaklar,okul ödevleri,kalemler,kitaplar ya da araç gereçler)

8-) Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır.

9-) Günlük etkinliklerde çoğu zaman unutkandır.

TEDAVİ:

İlaç tedavileri ve psikoterapiden söz edilmektedir. DEHB tedavisinde psikososyal ve tıbbi girişimleri içeren çok yönlü tedavi yaklaşımı gerekmektedir. Psikososyal girişimler aile,okul ve çocuk üzerine yoğunlaşabilir. Aileye yönelik girişimlerde DEHB ile ilgili bilgilendirme yapılır,destekleyici gruplar,tedaviler önerilir. Amaç çocuğun ev içi yıkıcı davranışlarını azaltmak yanında, ebeveynlerin başetme konusunda kendilerine güvenlerini arttırma ve aile içi sorunları azaltmaya da yöneliktir. Aile içi patolojilerin tanınıp ele alınması sağlanır.

Genel olarak DEHB’nun ilaçla tedavisinde ilk seçilen ilaçların uyarıcılar olduğu kabul edilmektedir. Ancak tek başına ilaç tedavisinde başarı oranı düşüktür. Bu çocuklarda bir çok yöntemin aynı anda uygulanması daha etkili olmaktadır. Bireysel psikoterapi,davranışları düzenlemeye yönelik davranışçı bilişsel tedaviler,aileye danışmanlık ve eğitim ile aynı anda bulunan bazı öğrenme bozukluklarının ele alınması önerilmektedir. İlaçla ilgili bilgilendirme ve tedaviye yönelik kaygılarının konuşulması ilaç tedavisinin başarısını arttıracaktır. Okula yönelik yaklaşımlar ders başarısının artmasını hedeflemelidir. Bunun yanı sıra sınıf içi davranışlar ve arkadaş ilişkileri de önemlidir. En uygun konum çocuğun ön sıralarda oturtulmasıdır. Belirtiler önemli sorunlara neden olabilecek şiddette olmadıkça,bu çocukların normal sınıf ortamında eğitimlerini sürdürmeleri sağlanmalıdır. Bazı durumlarda özel eğitim gerekebilir. Çocuğa yönelik girişimlerden bireysel psikoterapi ile eşlik eden depresyon,düşük benlik saygısı,kaygı ve diğer belirtiler tedavi edilir. Dürtü ve öfke denetimine yardımcı olunur,sosyal gruplar içinde sosyal becerileri düzeltilir Yaz tatili için programlar düzenlenir. Bu dönemde hem akademik,hem de sosyal ilişkiler,davranışlar ve bireysel çalışma üzerinde durulur.